De overgang

over oestrogeentekort, oestrogeendominantie en meer

Hoewel we in Nederland veel taboes overwonnen hebben is de overgang nog iets waar door velen niet helemaal open over wordt gesproken. Ik zie regelmatig vrouwen in de praktijk die met wat extra informatie zich al een heel stuk opgelucht voelen. Ik zie gelukkig ook een heleboel vrouwen die in ieder geval met hun vriendinnen praten over opvliegers, een veranderende menstruatiecyclus, vocht vasthouden en meer. De herkenning en de kennis die ze samen hebben, neemt dan al een stuk onzekerheid weg en geeft meer helderheid in de verandering die ze fysiek en mentaal voelen. Maar ook zie ik vrouwen die bij de huisarts te gemakkelijk te horen krijgen dat klachten door de overgang komen en dat ze vanzelf wel weer ophouden. Sommige vrouwen krijgen dan het gevoel dat de arts vindt dat ze niet moeten zeuren. Maar ondertussen zitten ze wel met hoofdpijn, opvliegers, vervelende bloedingen, sombere buien en onzekerheid. Een goed gesprek, leefstijlaanpassingen en de juiste homeopathische middelen kunnen vaak veel verbetering geven. Soms is verder onderzoek door een arts belangrijk.

Maar wat is dat nou, de overgang?

De overgang is de periode van een veranderend menstruatiepatroon en de eerste menstruatievrije jaren, waarin een vrouw symptomen en klachten kan ervaren doordat de hormoonverhoudingen veranderen. De menopauze is, in het Nederlands, de benaming voor de laatste menstruatie. Dat tijdstip kan je pas achteraf vaststellen. Het gebeurt immers ook dat er door een vertraagde hormonale cyclus na een aantal maanden van geen bloeding, toch weer een menstruatie is. De meeste vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun 40^e en 60^e jaar, de gemiddelde leeftijd ligt op 51 jaar.

Ook voor de overgang verandert er al het één en ander in je lijf. De aanmaak van de vrouwelijke geslachtshormonen oestrogeen en progesteron door de ovaria daalt.

Oestrogeen en Progesteron

In grote lijnen is oestrogeen belangrijk voor celdeling en groei, het bevordert spieropbouw en vetopslag. Het wordt aangemaakt in de ovaria, bijnieren en door aromatase. Aromatase is een enzym dat testosteron omzet in oestrogeen. Dit is van belang voor de seksuele ontwikkeling. In vetweefsel wordt dit enzym aangemaakt , waardoor bij veel vetweefsel extra oestrogeen wordt aangemaakt.

Progesteron speelt een rol bij de celrijping, is rustgevend, zorgt voor ontspanning van glad spierweefsel en activeert de GABA receptor. Progesteron wordt aangemaakt in de bijnieren en in de ovaria, meer specifiek in het corpus luteum of het gele lichaam. Dit gele lichaam is wat overblijft nadat het eitje uit het follikel is gesprongen. Progesteron wordt tijdens een zwangerschap ook aangemaakt door de placenta.

Oestrogeendominantie en Oestrogeentekort

In de overgang kunnen oestrogeendominantie en oestrogeentekort beide, ook tegelijkertijd, voorkomen. Immers het oestrogeen daalt en kan een tekort veroorzaken. Ook progesteron daalt, vaak wat eerder, waardoor er tegelijkertijd een oestrogeendominantie - ten opzichte van progesteron- kan zijn.

Bij oestrogeendominantie kunnen onder andere de volgende klachten optreden: Vocht vasthouden, gevoelige en opgezette borsten, overgewicht, hevige menstruaties, hormonale migraine, slapeloosheid en stemmingswisselingen, een onregelmatige cyclus. Een oestrogeentekort kan klachten geven als droog haar, droge huid en slijmvliezen, osteoporose, opvliegers en nachtelijk transpireren.

Voor de overgang

Voor de overgang, in de leeftijd van 35 tot 45 jaar, neemt de aanmaak van vrouwelijke geslachtshormonen progesteron en oestrogeen af. De follikels die tot rijping worden aangezet produceren minder oestrogeen waardoor de ovulatie niet altijd plaatsvindt. Er is dan sprake van anovulatoire cycli. Doordat er geen ovulatie is, is er ook geen corpus luteum of gele lichaam, waardoor er in de ovaria geen progesteron wordt aangemaakt. De verhouding tussen oestrogeen en progesteron raakt uit balans. Cycli kunnen langer gaan duren en de premenstruele periode en de menstruatie zelf kunnen meer klachten geven. Ook kunnen langzamerhand de eerste vasomotorische klachten optreden. De bekendste zijn de opvliegers en het nachtzweten, maar ook een toegenomen hartslag en rillingen horen hier bij.

In deze fase zijn er al een aantal factoren waar je zelf invloed op hebt. Snelle suikers, stress en slecht ontgiften dragen bij aan een relatief hoog  oestrogeen niveau. Bij veel insuline in het bloed daalt het SHBG niveau waardoor er minder oestrogeen gebonden wordt en er meer vrij oestrogeen is. Bij stress gebruikt het lichaam meer cortisol, Cortisol wordt gemaakt uit progesteron. Er blijft dan minder progesteron over als hormoon. Bij niet goed ontgiften blijven oestrogenen en de metabolieten van oestrogenen langer actief in het lichaam.

Na de overgang

Na de overgang is er minder progesteron en oestrogeen aanwezig. Dat is waarom er bij vrouwen dan meer kans is op bijvoorbeeld snellere veroudering, osteoporose en droge slijmvliezen. Droge slijmvliezen van de vagina, maar ook van de ogen en mond kan al in de periode van de overgang optreden, in de postmenopauze komt het bij ongeveer 30% van de vrouwen voor. Door daling van oestrogeen, dat belangrijk is voor celdeling en groei, is er een verminderde doorbloeding en minder opbouw van glycogeen in de slijmvliezen. Daardoor wordt het slijmvlies droger en gevoeliger voor infecties. We zien ook terug bij de darmen.

Er ontstaat weer een nieuw evenwicht met minder pieken en dalen. De menstruatie is gestopt en de overgangsklachten ook.

Wat kan je zelf doen?

Tja, daar zijn we dan mooi klaar mee! Zo lijkt het. En toch is dat niet helemaal waar. Door goed voor ons zelf te zorgen kunnen we een hoop doen. Soms heb je pech. Dat kan genetisch zijn, of je kan een ziekte oplopen die invloed heeft op je hormonen of je vitaliteit, of je komt van de ene stressgevende situatie in de andere. Het leven is niet helemaal maakbaar.

Dat wat je wel kan doen, kan echt een heel verschil maken. Ook als er andere dingen tegen zitten.

• Eet biologische voeding, rijk aan groenten, koolsoorten, ongebrande noten en zaden. Vermijd daarbij voeding uit plastic, zoals een flesje met water, en het gebruik van de magnetron. Beperk of vermijd koffie en alcohol. Niet-biologisch vlees en ook melkproducten kunnen de balans (verder) verstoren.
• Gebruik natuurlijke producten om zo de inname en inademing van xeno-oestrogenen te beperken. Deze zitten in plastic (alkylfenolen, bisfenolen), in ons drinkwater, in niet-biologische shampoos, parfums, (zonnebrand)crèmes (alkylfenolen, parabenen, SLS…). Let ook op met schoonmaakmiddelen, lijm , hars, brandvertragers met broom, siliconen en myco oestrogenen in schimmels (o.a. in aspergillus).
• Beweeg voldoende. Beweeg dagelijks, liefst meerdere keren per dag. Meer hierover lees je op https://jolandevelgersdijk.nl/leefstijl/bewegen.html
• Zorg voor ontspanning. Ook dat is van belang. Creëer momenten overdag om tot rust te komen, dat helpt om je energie goed over de dag te verdelen. Mindfulness en yoga zijn technieken die je kunnen helpen tijdens oefeningen en daarbuiten meer rust te vinden.
• Een goede nachtrust geeft ons een uitgerust gevoel, het zorgt voor een betere stofwisseling, voor minder stress, voor minder behoefte aan suiker, voor meer energie... Kortom, een goede nachtrust maakt dat je je beter in vel voelt. Zorg voor een koele, donkere en aangename plek om te slapen.
• Ook zingeving is essentieel om van het leven te blijven genieten. Zorg dat je voldoende dingen doet waar je energie van krijgt, waar je blij van wordt. Juist deze periode in je leven vraagt om opnieuw kijken wat jij wil doen. Sta je nog achter hetgeen je doet? Word jij er blij  van? Geeft het je voldoening? Of is het tijd voor iets anders?
• Er zijn supplementen die je kunnen ondersteunen in deze periode. Je kan je darmen ondersteunen met goede pre- en probiotica. Krijg je meer last van krampende pijn in je buik en eventueel ook je bovenbenen, dan kan magnesium of celzout magnesium phosphoricum helpen. Verder heb je Maca, Ashwagandha, Rhodiola en Saffraan als stress-adaptogenen en bijvoorbeeld Pycnogenol en Cimicifuga bij vasomotorische klachten. Een goede omega balans is ook essentieel voor aanmaak van je hormonen, voor je slijmvliezen en voor je energie. Laat je goed adviseren over supplementen. Ik zie regelmatig mensen in de praktijk die al van alles slikken en er onvoldoende baat bij hebben. Vaak weten ze niet meer precies waarom ze iets nemen en soms is het zelfs zo dat ze er juist klachten door hebben, bijvoorbeeld omdat er in verschillende supplementen vitamine B zit en dit onrust kan geven.

En is er homeopathie!

Er zijn homeopathische middelen die vaker rondom de menopauze worden ingezet, die hele mooie resultaten geven. Dit zijn middelen die invloed hebben op de balans van geslachtshormonen, die ook kunnen worden ingezet in de puberteit of na een zwangerschap. Er zijn middelen die mentale onrust of ook sombere gevoelens mee nemen in de aanpak. Vaak komt er in de casus een middel naar voren dat niet specifiek een middel voor overgangsklachten is, maar dat wel heel goed past bij de vrouw die met klachten komt. Omdat zo’n middel haar dan weer in haar kracht zet, heeft ze ook veel minder last van de overgangsklachten en andere klachten die ze eerder wel had.

Soms zijn het ook meerdere middelen die elkaar aanvullen. Het blijft maatwerk. Ik ga graag samen met je aan het werk om jou optimaal te ondersteunen! Dat kan een leefstijladvies zijn, voedingsadvies, supplementen en in ieder geval een homeopathisch advies.

Wanneer je met homeopathie weer in je eigen kracht komt, heeft dat de meest diepgaande werking voor je systeem. Dat is waarom ik zo van homeopathie hou!